Ortadoğu uzun zamandır siyasi gerginlikler ve çatışmalarla dolu bir bölge ve 2024’te bir savaş potansiyeli göz ardı edilemez. Ortamı ve mevcut dinamikleri daha iyi anlamak için bölgedeki potansiyel çatışmalara işaret eden çeşitli ipuçlarını incelemek önemlidir. Bu ipuçlarını analiz ederek yakın gelecekte Orta Doğu’da bir savaşa katkıda bulunabilecek faktörler hakkında fikir sahibi olabiliriz.
Orta Doğu’daki potansiyel çatışmaların incelenmesi
- Vekalet savaşları: Ortadoğu, İran ve Suudi Arabistan gibi ülkelerin Suriye iç savaşı gibi çatışmalarda karşıt grupları desteklediği, bölgesel ve küresel güçler arasındaki vekalet savaşlarının savaş alanı olmuştur. Bu vekalet çatışmaları tırmanabilir ve daha geniş bir bölgesel çatışmaya yol açabilir.
- Etnik ve dini gerilimler: Orta Doğu, birçoğunun birbirine karşı tarihsel kinleri olan çok çeşitli etnik ve dini gruplara ev sahipliği yapmaktadır. Bu gerilimler siyasi aktörler tarafından şiddeti ve çatışmayı kışkırtmak için kolaylıkla kullanılabilir.
- Kaynak anlaşmazlıkları: Orta Doğu, başta petrol ve doğalgaz olmak üzere doğal kaynaklar açısından zengindir. Bu kaynaklar üzerindeki kontrol rekabeti, Basra Körfezi’ndeki suların mülkiyeti konusundaki anlaşmazlıklarda görüldüğü gibi, bölge ülkeleri arasında çatışmalara yol açabilmektedir.
- İsrail-Filistin çatışması: İsrail ile Filistinliler arasında uzun süredir devam eden çatışma, bölgede önemli bir parlama noktası olmaya devam ediyor. İsrail’in Filistin topraklarını işgalinin devam etmesi ve uygulanabilir bir barış sürecinin olmayışı potansiyel olarak yeniden şiddet ve çatışmaya yol açabilir.
- Körfez ülkeleri arasındaki rekabet: Körfez bölgesi, her biri bölgede güç ve nüfuz için yarışan çok sayıda zengin ve etkili devlete ev sahipliği yapıyor. Suudi Arabistan, İran ve BAE gibi ülkeler arasındaki rekabet açık çatışmaya dönüşebilir.
- Terörizm: IŞİD ve El Kaide gibi aşırılık yanlısı gruplar, saldırılar düzenleyerek ve hükümetleri istikrarsızlaştırarak bölgede tehdit oluşturmaya devam ediyor. Bu grupların varlığı, etkili bir şekilde kontrol altına alınamazlarsa daha geniş çaplı çatışmalara yol açabilir.
- Başarısız devletler: Orta Doğu’daki Suriye, Yemen ve Libya gibi birçok ülke, devam eden çatışmalar ve siyasi istikrarsızlık nedeniyle neredeyse çökme tehlikesiyle karşı karşıya. Bu başarısız devletler daha fazla şiddet ve çatışma için verimli bir zemin yaratıyor.
- Dış müdahaleler: ABD, Rusya ve Türkiye gibi yabancı güçlerin bölgedeki varlığı da gerginlik ve çatışmaları körükleyebilmektedir. Bu ülkeler arasındaki rekabet halindeki çıkarlar ve ittifaklar, istenmeyen sonuçlara ve gerilimin tırmanmasına yol açabilir.
- Su kıtlığı: Orta Doğu, dünyanın en fazla su sıkıntısı çeken bölgelerinden biridir ve birçok ülke ciddi su kıtlığıyla karşı karşıyadır. Su kaynakları üzerindeki rekabet, mevcut gerilimleri arttırabilir ve potansiyel olarak çatışmalara yol açabilir.
- Silahlanma yarışı: Orta Doğu’daki birçok ülke, gelişmiş silahlar ve askeri yetenekler elde ederek bir silahlanma yarışına giriyor. Bölgede silahların yaygınlaşması, yanlış hesaplama ve çatışmaların tırmanması riskini artırıyor.
Olası bir savaşın gidişatını anlamak
Bu potansiyel çatışmaların ışığında Orta Doğu’daki daha geniş jeopolitik manzarayı anlamak büyük önem taşıyor. Bölge, ülkelerin kendi stratejik çıkarlarına göre değişen koalisyonlar oluşturduğu karmaşık bir ittifaklar ve rekabet ağıyla karakterize ediliyor.
Terörist gruplar ve milisler gibi devlet dışı aktörlerin varlığı, geleneksel devlet aktörlerinin kontrolü dışında faaliyet gösterdikleri ve hükümetleri istikrarsızlaştırıp şiddeti kışkırtabildikleri için durumu daha da karmaşık hale getiriyor.
ABD, Rusya ve Çin gibi büyük küresel güçlerin bölgedeki rolünün de çatışma potansiyeli üzerinde önemli etkisi var. Bu ülkelerin Orta Doğu’da kendi stratejik çıkarları vardır ve bölgesel çatışmaların dinamiklerini etkileyebilirler.
Üstelik çatışma çözümüne yönelik etkili bölgesel kurum ve mekanizmaların bulunmaması Ortadoğu’da savaş riskini artırıyor. Diyalog ve diplomasi çerçevesi olmadığında ülkeler arasındaki anlaşmazlıkların şiddete dönüşme olasılığı daha yüksektir.
Yoksulluk, eşitsizlik ve genç işsizliği gibi sosyoekonomik faktörlerin bölgedeki çatışma potansiyeli üzerindeki etkisini de dikkate almak önemlidir. Bu sorunlar toplumsal huzursuzluğu ve siyasi istikrarsızlığı körükleyerek çatışmaya hazır koşullar yaratabilir.
2024 yılı ve sonrasına bakıyoruz
2024 yılı ve sonrasına baktığımızda Ortadoğu’nun bölgede savaşa yol açabilecek birçok zorlukla karşı karşıya olduğu açıktır. Devam eden çatışmalar, çözülmemiş şikâyetler ve güç ve kaynaklara yönelik rekabetin tümü şiddet ve istikrarsızlık riskine katkıda bulunuyor.
Ancak Ortadoğu’da 2024’te savaşın çıkması kaçınılmaz değil. En kötü senaryoyu önlemek için diplomatik çabalara, çatışma çözümüne ve diyaloga hâlâ vakit var. Çatışmanın temel nedenlerini ele alarak ve bölgesel aktörler arasında güven inşa ederek bölgede yıkıcı bir savaşı önlemek mümkündür.
Uluslararası toplumun Ortadoğu’da barış ve istikrarın desteklenmesinde yapıcı bir rol oynaması da hayati önem taşıyor. Ülkeler, çatışma çözümü çabalarını desteklemek, uluslararası hukuku desteklemek ve bölgedeki çatışmaların tırmanmasını önlemek için birlikte çalışmalıdır.
Sonuçta Ortadoğu’nun geleceği halkının ve liderlerinin elindedir. Şiddet yerine diyaloğu, yüzleşme yerine işbirliğini ve savaş yerine barışı seçerek bölge, tüm sakinleri için daha istikrarlı ve müreffeh bir geleceğe giden yolu çizebilir.
===
Sonuç olarak, 2024 yılında Ortadoğu’da bir savaş potansiyeli gerçek olsa da kaçınılmaz değildir. Bölgedeki potansiyel çatışmalara işaret eden çeşitli ipuçlarını anlayarak şiddetin önlenmesi ve barışın desteklenmesi yönünde çalışabiliriz. Ortadoğu’nun çatışma ve çekişmeden ziyade diyalog, işbirliği ve refah bölgesi olduğu bir gelecek inşa etmek için çabalayalım.
Yazar adı: Hamza Attila Elbir
Telif hakkı bildirimi: © 2024 Hamza Attila Elbir. Tüm hakları saklıdır.
Bizi instagram hesabımızdan da takip edebilirsiniz. Makale Yazarı: Hamza Attila Elbir
